Istaknuta novosadska kompozitorka Aleksandra Vrebalov dobitnica je ovogodišnje nagrade Darinka Matić Marović, “za izuzetan doprinos i razvoj umetničke muzike na bivšem jugoslovenskom prostoru”. Nagrada, koja obuhvata diplomu i novčanu nagradu, biće uručena u Kotoru, 17. jula.
Međunarodni žiri, sastavljen od renomiranih umetnica i profesorki iz oblasti muzičke umetnosti sa prostora bivše Jugoslavije, doneo je odluku većinom glasova. Članice žirija ove godine bile su: Karmina Šilec, kompozitorka iz Slovenije, dobitnica nagrade Darinka Matić Marović u 2023. godini, muzikološkinja Marijana Kokanović Marković iz Srbije, kompozitorka Jana Andreeva iz Makedonije, pijanistkinja Marina Mikić iz Crne Gore/Srbije i predsednica žirija, profesorka muzike Dobrila Popović iz Crne Gore.
“Žiri je razmatrao osam kandidatura: tri solo pevačice, dve dirigentkinje i tri kompozitorke. U kontekstu vrednovanja umetničkih dostignuća formiran je uži izbor od tri kandidatkinje, a na sednici održanoj 30. juna, 2025. godine odlučeno je da se nagrada dodeli Aleksandri Vrebalov”, navodi se u obrazloženju žirija i dodaje da se ona profilisala kao svestrana kreativna ličnost na međunarodnoj kompozitorskoj sceni, kroz radove koji uključuju koncertna i scenska dela pisana tradicionalnim zapisom, zatim, eksperimentalnu muziku, muziku za umetnički i eksperimentalni film i zvučne intervencije in situ (na licu mesta, prim. aut).
Takođe, originalnim i istraživačkim pristupom, “autorka je donela svežinu u savremenu muziku gradeći sopstveni stil umetničkog iskaza koji ne poznaje granice kultura i nacija”.
Žiri napominje da se stvaralaštvo Aleksandre Vrebalov u muzičkoj publicistici i muzikološkoj literaturi ocenjuje izrazito afirmativno.
“Njene kompozicije posebno se izdvajaju zahvaljujući inovativnim stvaralačkim postupcima, tehničkoj izvrsnosti i izražajnoj dubini. U uglednim publikacijama kao što su The New York Times, The Times (London), The Guardian (BBC Proms), BBC Music Magazine i drugim, istaknut je značaj njenog kompozitorskog opusa u međunarodnim okvirima. Imajući u vidu bogatu biografiju i impresivna umjetnička postignuća, Žiri je doneo odluku da se Aleksandri Vrebalov, koju je nominovalo Udruženje kompozitora Vojvodine, dodeli Nagrada koja nosi ime Darinke Matić Marović. Spoj izuzetnih umetničkih i pedagoških dometa, te neprekidno traganje za novim zvučnim i izvođačkim prostorima, predstavljaju suštinske vrednosti koje povezuju životni i umetnički credo obe izuzetne umetnice”, istakao je žiri.
Podsećaju da je Vrebalov, istaknuta srpska kompozitorka međunarodnog ugleda i dobitnica prestižne Gromajer nagrade za kompoziciju za 2024. godinu, postala iste godine i dopisna članica Srpske akademije nauka i umetnosti, čime je dodatno potvrđena njena uloga jedne od najznačajnijih savremenih stvaralaca sa ovih prostora.
Obrazovana u Novom Sadu, San Francisku i na Univerzitetu Mičigena, autorka je više od 90 dela, uključujući opere, balete, simfonijska i kamerna ostvarenja, kao i kompozicije za film, savremeni ples i in situ umjetničke intervencije.
“Njene kompozicije izvode se na najprestižnijim svjetskim scenama, kao što su Carnegie Hall u Njujorku, Royal Albert Hall u Londonu, Harvardski i Berklijev univerzitet, BBC Proms, i brojne koncertne dvorane Evrope, Amerike i Azije. Posebno je poznata po intenzivnoj saradnji s legendarnim Kronos kvartetom, za koji je napisala čak 17 kompozicija, uključujući i antologijska dela poput Pannonia Boundless, My Desert, My Rose i …hold me, neighbor, in this storm…, koje spajaju savremeni izraz sa elementima tradicionalne muzike Balkana. Mnoge od tih kompozicija postale su deo globalno važnih edicija savremene muzike kao što je Fifty for the Future, koje se besplatno distribuiraju širom sveta u cilju dostupnosti vrhunske literature mladim muzičarima. Njeno stvaralaštvo karakteriše duboka povezanost sa društvenim temama, istorijskim pamćenjem i interkulturalnim dijalogom, što se ogleda u djelima poput Beyond Zero: 1914–1918, Mileva i Stations” podseća žiri.
Pored koncertnog angažmana, posvećena je pedagoškom radu – predavala je na univerzitetima u Srbiji i SAD-u, a trenutno je redovna profesorka kompozicije na Akademiji umetnosti u Novom Sadu.
Kao reakcija na osvajanje nagrade, kompozitorka je podsetila i na trenutak u kom se ona dodeljuje.
“Radujem se i zahvalna sam Udruženju kompozitora Vojvodine koje me je nominovalo, KotorArtu i uvaženom žiriju na ovom značajnom priznanju. Takođe sam svesna trenutka u kom stiže – privođenja i nasilja širom zemlje, a posebno prema mojoj neposrednoj zajednici, poslovično miroljubivih Novosađana i naše dece, kao i neizmernih pritisaka kojima je izložena akademska zajednica u celoj Srbiji” izjavila je povodom vesti o nagradi i zaključila:
“Neka ova nagrada bude još jedan način da se čuje moj novosadski, muzičarski, i profesorski glas kao glas mnogih koji na razne načine stoje spram sile i nepravde, jer nema zakona, ni prirodnog, ni društvenog, ni Božijeg, po kojem bilo koja administracija može da šalje policiju i batinaše na građane i decu koje je očaj izveo na ulice, da društvo iznuruje nasiljem i strahom, a akademsku zajednicu i egzistencijalno, neisplaćivanjem plata mesecima” i da opstane.
Njene kompozicije objavljene su na 19 izdanja, u izdanju izdavača iz SAD, Japana, Austrije i Srbije, a dobitnica je više od 20 međunarodnih i domaćih priznanja. U svom radu neprestano istražuje načine povezivanja zajednica kroz umetnost i veruje da muzika može biti snažno sredstvo međusobnog razumevanja i isceljenja, naglašavaju.
U čast jedne od najznačajnijih predstavnica muzičke umjetnosti u regionu, Darinke Matić Marović (1937–2020), Međunarodni festival KotorArt uspostavio je bijenalnu nagradu sa njenim imenom 2021. godine, koja se dodeljuje istaknutim umetnicama za dela ili ostvarenja koja predstavljaju izuzetan doprinos razvoju muzičke umetnosti na prostoru bivše Jugoslavije, kao i za ženske stvaraoce poreklom sa ovog prostora. Dosadašnje dobitnice su dr um. Dragana Jovanović (2021) i Karmina Šilec (2023).
Izvor: KotorArt, mojnovisad.com
Foto: Arhiva
