U Novom Sadu ima više od deset zaštićenih područja prirode, od kojih su većina spomenici prirode, odnosno pojedinačna stabla koja su zaštićena zakonom.
Ovakva su, na primer, američki platan na Sajlovu, dud na Čenejskom salašu, stablo tise u Miroslava Antića i stablo ginka kod hotela “Park”.
Uočljivo je da su, generalno, zaštićena područja koja proglašava lokalna samouprava pojedinačna stabla ili grupe stabala, dok su na drugom mestu parkovi.
Od područja pod zaštitom koja pokrivaju celinu, tu su, između ostalih, Begečka jama, Futoški park, Kamenički park i park Instituta u Sremskoj Kamenici.
Prema istraživanju koje je na temu statusa i finansiranja zaštićenih područja prirode u Srbiji uradio Ekološki centar “Stanište”, organi vlasti koji su proglasili zaštitu ovih područja i spomenika prirode nedovoljno ulažu u održavanje i zaštitu.
“Lokalni donosioci odluka slabo poznaju značaj prirode i biraju druge prioritete. To je vrlo važan problem, zbog kojeg zaštita prirode nije dospela u žižu interesovanja donosilaca odluka i javnosti u opštinama”, navodi se u istraživanju “Staništa”.
Novi Sad je, tako, navodi se u istraživanju, u 2017. godini utrošio 13.718.892 dinara na održavanje zaštićenih područja. U 2018. godini, utrošena suma iznosila je 24.478.459, a u 2019. 17.408.214 dinara.
Uočavaju se ozbiljni problemi sa postojanjem i javnom dostupnošću dokumenata u vezi sa zaštitom prirode, a i javnost retko učestvuje u planiranju i odlukama o finansiranju.
Novi Sad, na primer, nema važeći program zaštite prirode koji je usvojen za period od 10 godina. Važeći prostorni plan Grada ne sadrži sve podatke o zaštiti prirode, a neadekvatno se izrađuju i izveštaji o stanju prirode na području lokalne samouprave.
Zanimljiv je i slučaj Sremskih Karlovaca koji na svom području imaju pet spomenika prirode: crni dud, dva stabla tise u dvorištu gimnazije, stablo tise u parku Patrijaršijskog dvora, stablo petrokarije i Dvorsku baštu.
Na upite istraživača “Staništa”, predstavnici opštine su odgovorili da na svojoj teritoriji nemaju zaštićena područja. Samim tim, ova opština uopšte ne dostavlja izveštaje o stanju prirode na području lokalne samouprave, niti namenjuje posebna sredstva za zaštićena područja.
Kako piše u istraživanju, upravljači zaštićenih područja često su javna preduzeća i druge ustanove čija delatnost nije u vezi sa zaštitom prirode, niti im je zaštita u fokusu poslovanja ili je čak u suprotnosti sa njom.
Jedan primer je JP “Vojvodinašume” koja je korisnik šuma na površini od oko 130 hiljada hektara, a istovremeno i upravljač 17 zaštićenih područja ukupne površine od oko 70 hiljada hektara.
“U godišnjim izveštajima o poslovanju može se pročitati da je zaštita prirode jedina delatnost koja beleži gubitak i finansira se iz drugih delatnosti preduzeća, što stvara utisak da je ona nepotreban i čist trošak”, zaključuju istraživači.
U Srbiji je, inače, 7,6 odsto državne teritorije pod zaštitom, što našu zemlju stavlja na 33. mesto od 35 evropskih država po postotku zaštite. Postojao je plan da do 2020. godine pokrivenost zaštite bude dovedena do 12 odsto, ali taj cilj nije postignut.
Čak 50 područja koja bi mogla da ispunjavaju uslove zaštite, čekaju da ih republičke, pokrajinske ili lokalne vlasti proglase za spomenike prirode, a neka su “na listi čekanja” duže od decenije.
Studiju “Staništa” u celosti možete pročitati OVDE.
Izvor: 021
Foto: Pixabay
