Biblioteka Matice srpske priredila je elektronsku izložbu povodom obeležavanja dvesta godina od objavljivanja prvog izdanja Srpskog rječnika Vuka Stefanovića Karadžića.
Autorka izložbe je Aleksandra Drapšin, a urednik je Selimir Radulović.
Sastavljanju rečnika narodnog srpskog govora Vuk je pristupio 1815. na predlog i preporuku slaviste i dvorskog bibliotekara Jerneja Kopitara.
Najobimniji posao oko prikupljanja građe odvijao se u manastiru Šišatovcu, gde je Vuk boravio kao gost arhimandrita Lukijana Mušickog 1816. godine. Rječnik iz 1818. ukupno sadrži 26.270 reči. Vukov saradnik Jernej Kopitar pomogao je oko prevoda odrednica na latinski i nemački, kao i u drugim leksikografskim poslovima oko koncepcije i izrade rečnika.
Mnoge ugledne ličnosti bile su pretplatnici, a među njima znatne priloge dali su mitropolit Stefan Stratimirović i plemić Sava Tekelija. Štampanje je pomogao i bečki trgovac Teodor Tirka koji je dao najveći prilog, ali s tim da preuzme deo tiraža i naplati dug.
Srpski rječnik je prva knjiga izdana reformisanom azbukom (izostaje slovo h, uneto u drugo izdanje) i novim pravopisom. Uz Rječnik Vuk je dao i kratak pregled srpske gramatike. Postojali su problemi izdavanja dela na narodnom jeziku i novom azbukom. Teškoće oko štampanja novim slovima prevaziđene su pronalaženjem štamparije Jermena mehitarista u Beču koji su imali dozvolu objavljivanja na istočnim jezicima.
Kada je objavljen, Rječnik je u srpskoj sredini odbojno primljen. Osim nove azbuke, a naročito zbog latiničkog slova jota (j) unetog u njen sastav, neprijateljstvu su doprineli i leksička građa “sramotnih” reči, kao i upotreba jekavskog narečja. U evropskim učenim krugovima Rječnik je dobio pohvale i priznanja.
Vukov Rječnik nije samo leksokografsko delo, već i “enciklopedija narodnog života”, kako se o njemu govori. U Rječniku su opisana narodna verovanja, običaji, nošnja, jela, svakodnevni poslovi, društveni odnosi, oružje, škole, biljke i dr. Delo je i riznica narodnih umotvorina: poslovica, zagonetki, izreka, lirskih i epskih narodnih pesama, basmi, bajalica, zdravica, tužbalica, legendi, skaski i anegdota, pa sve do pripovedaka, šaljivih priča, priča o životinjama i dr.
Osim prvog izdanje Vukovog Srpskog rječnika iz 1818, na izložbi je predstavljeno i drugo izdanje (Beč, Štamparija Jermenskog manastira, 1852), sa oko 47.500 reči, kao i ostala izdanja, uključujući i fototipska, hronološkim redom. Na izložbi je predstavljen i izbor literature o Vukovom Rječniku sa signaturama, koja svojom brojnošću i tematskom raznovrsnošću svedoči o velikom interesovanju javnosti za ovu knjigu u protekla dva veka, a otvara perspektive i dalja proučavanja.
Vukov “Rječnik” bio je jedan od najvažnijih koraka u borbi za jezik, jer je za osnovicu književnog jezika postavio čist narodni jezik.
Elektronska izložba se može pogledati u javnom katalogu Biblioteke do 28. februara i na veb sajtu BMS www.bms.ns.ac.rs.
Izvor: 021.rs
Foto: Arhivska fotografija
